patañjali yoga sūtrāṇi - 1 (samādhi pāda)
atha samādhipādaḥ |
atha yogānuśāsanam || 1 ||
yogaścittavṛtti nirodhaḥ || 2 ||
tadā draṣṭuḥ svarūpeஉvasthānam || 3 ||
vṛtti sārūpyamitaratra || 4 ||
vṛttayaḥ pañcatasyaḥ kliṣṭāஉkliṣṭāḥ || 5 ||
pramāṇa viparyaya vikalpa nidrā smṛtayaḥ || 6 ||
pratyakṣānumānāgamāḥ pramāṇāni || 7 ||
viparyayo mithyāṅñānamatadrūpa pratiṣṭam || 8 ||
śabdaṅñānānupātī vastuśūnyo vikalpaḥ || 9 ||
abhāva pratyayālambanā vṛttirnidrā || 10 ||
anabhūta viṣayāsampramoṣaḥ smṛtiḥ || 11 ||
abhyāsa vairāgyābhyāṃ tannirodhaḥ || 12 ||
tatra sthitau yatnoஉbhyāsaḥ || 13 ||
sa tu dīrghakāla nairantarya saktārāsevito dṛḍhabhūmiḥ || 14 ||
dṛṣṭānuśravika viṣaya vitṛṣṇasya vaśīkārasañṅñā vairāgyam || 15 ||
tatparaṃ puruṣakhyāte-rguṇavaitṛṣṇām || 16 ||
vitarka vicārānandāsmitārūpānugamāt sampraṅñātaḥ || 17 ||
virāmapratyayābhyāsapūrvaḥ saṃskāraśeṣoஉnayaḥ || 18 ||
bhavapratyayo videhaprakṛtilayānām || 19 ||
śraddhā vīrya smṛti samādhipraṅñā pūrvakaḥ itareṣām || 20 ||
tīvrasaṃvegānāmāsannaḥ || 21 ||
mṛdumadhyādhimātratvāttatoஉpi viśeṣaḥ || 22 ||
īśvarapraṇidhānādvā || 23 ||
kleśa karma vipākāśayairaparāmṛṣṭaḥ puruṣaviśeṣa īśvaraḥ || 24 ||
tatra niratiśayaṃ sarvaṅñavījam || 25 ||
sa eṣaḥ pūrveṣāmapi guruḥ kālenānavacchedāt || 26 ||
tasya vācakaḥ praṇavaḥ || 27 ||
tajjapastadarthabhāvanam || 28 ||
tataḥ pratyakcetanādhigamoஉpyantarāyābhāvaśca || 29 ||
vyādhi styāna saṃśaya pramādālasyāvirati bhrānti
darśanālabdhūmikatvānavasthitatvāni cittavikṣepasteஉntarāyāḥ || 30 ||
duḥkha daurmmanarasyāṅgamejayatva śvāsapraśvāsā vikṣepasahabhuvaḥ || 31 ||
tatpratiṣedhārthamekatattvābhyāsaḥ || 32 ||
maitrī karuṇā muditopekṣāṇāṃ sukha duḥkhā puṇyāpuṇya viṣayāṇām-bhāvanātaścittaprasādanam || 33 ||
pracchardṛna vidhāraṇābhyāṃ vā praṇasya || 34 ||
viṣayavatī vā pravṛttirūtpannā manasaḥ sthiti nibandhanī || 35 ||
viśokā vā jyotiṣmatī || 36 ||
vītarāga viṣayaṃ vā cittam || 37 ||
svapna nidrā ṅñānālambanaṃ vā || 38 ||
yathābhimatadhyānādvā || 39 ||
paramāṇu parama mahattvāntoஉsya vaśīkāraḥ || 40 ||
kṣīṇavṛtterabhijātasyeva maṇergrahītṛrgayaṇa grāhyeṣu tatstha tadañjanatā samāpattiḥ || 41 ||
tatra śabdārtha ṅñāna vikalpaiḥ saṅkīrṇā savitarkā samāpattiḥ || 42 ||
smṛti pariśuddhau svarūpa śūnyevārtha mātrānirbhāsā nirvitarkā || 43 ||
etayaiva savicārā nirvicāra ca sūkṣmaviṣayā vyārakhyātā || 44 ||
sūkṣma viṣayatvaṃ cāliṅgaparyavasānam || 45 ||
tā eva savījaḥ samādhiḥ || 46 ||
nirvicāra vaiśārādhyeஉdhyātmaprasādaḥ || 47 ||
ṛtambharā tatra praṅñā || 48 ||
śrutānumāna praṅñābhyāmanyaviṣayā viśeṣārthatvāt || 49 ||
tajjaḥ saṃskāroஉnyasaṃskāra pratibandhī || 50 ||
tasyāpi nirodhe sarvanirodhānnirvājassamādhiḥ || 51 ||
iti pātañjalayogadarśane samādhipādo nāma prathamaḥ pādaḥ |