Back

ಪತಂಜಲಿ ಯೋಗ ಸೂತ್ರಾಣಿ - ೪ (ಕೈವಲ್ಯ ಪಾದಃ)

ಅಥ ಕೈವಲ್ಯಪಾದಃ |

ಜನ್ಮೌಷಧಿಮಂತ್ರತಪಸ್ಸಮಾಧಿಜಾಃ ಸಿದ್ಧಯಃ ||1||

ಜಾತ್ಯಂತರಪರಿಣಾಮಃ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾಪೂರಾತ್ ||2||

ನಿಮಿತ್ತಮಪ್ರಯೋಜಕಂ ಪ್ರಕೃತೀನಾಂವರಣಭೇದಸ್ತು ತತಃ ಕ್ಷೇತ್ರಿಕವತ್ ||3||

ನಿರ್ಮಾಣಚಿತ್ತಾನ್ಯಸ್ಮಿತಾಮಾತ್ರಾತ್ ||4||

ಪ್ರವೃತ್ತಿಭೇದೇ ಪ್ರಯೋಜಕಂ ಚಿತ್ತಮೇಕಮನೇಕೇಷಾಮ್ ||5||

ತತ್ರ ಧ್ಯಾನಜಮನಾಶಯಮ್ ||6||

ಕರ್ಮಾಶುಕ್ಲಾಕೃಷ್ಣಂ ಯೋಗಿನಃ ತ್ರಿವಿಧಮಿತರೇಷಾಮ್ ||7||

ತತಃ ತದ್ವಿಪಾಕಾನುಗ್ಣಾನಾಮೇವಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಃ ವಾಸನಾನಾಮ್ ||8||

ಜಾತಿ ದೇಶ ಕಾಲ ವ್ಯವಹಿತಾನಾಮಪ್ಯಾಂತರ್ಯಾಂ ಸ್ಮೃತಿಸಂಸ್ಕಾರಯೋಃ ಏಕರೂಪತ್ವಾತ್ ||9||

ತಾಸಾಮನಾದಿತ್ವಂ ಚಾಶಿಷೋ ನಿತ್ಯತ್ವಾತ್ ||10||

ಹೇತುಫಲಾಶ್ರಯಾಲಂಬನೈಃಸಂಗೃಹೀತತ್ವಾತೇಷಾಮಭಾವೇತದಭಾವಃ ||11||

ಅತೀತಾನಾಗತಂ ಸ್ವರೂಪತೋ‌உಸ್ತ್ಯಧ್ವಭೇದಾದ್ಧರ್ಮಾಣಾಮ್ ||12||

ತೇ ವ್ಯಕ್ತಸೂಕ್ಷ್ಮಾಃ ಗುಣಾತ್ಮಾನಃ ||13||

ಪರಿಣಾಮೈಕತ್ವಾತ್ ವಸ್ತುತತ್ತ್ವಮ್ ||14||

ವಸ್ತುಸಾಮ್ಯೇ ಚಿತ್ತಭೇದಾತ್ತಯೋರ್ವಿಭಕ್ತಃ ಪಂಥಾಃ ||15||

ನ ಚೈಕಚಿತ್ತತಂತ್ರಂ ಚೇದ್ವಸ್ತು ತದಪ್ರಮಾಣಕಂ ತದಾ ಕಿಂ ಸ್ಯಾತ್ ||16||

ತದುಪರಾಗಾಪೇಕ್ಷಿತ್ವಾತ್ ಚಿತ್ತಸ್ಯ ವಸ್ತುಙ್ಞಾತಾಙ್ಞಾತಮ್ ||17||

ಸದಾಙ್ಞಾತಾಃ ಚಿತ್ತವ್ರ್ತ್ತಯಃ ತತ್ಪ್ರಭೋಃ ಪುರುಷಸ್ಯಾಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾತ್ ||18||

ನ ತತ್ಸ್ವಾಭಾಸಂ ದೃಶ್ಯತ್ವಾತ್ ||19||

ಏಕ ಸಮಯೇ ಚೋಭಯಾನವಧಾರಣಮ್ ||20||

ಚಿತ್ತಾಂತರ ದೃಶ್ಯೇ ಬುದ್ಧಿಬುದ್ಧೇಃ ಅತಿಪ್ರಸಂಗಃ ಸ್ಮೃತಿಸಂಕರಶ್ಚ ||21||

ಚಿತೇರಪ್ರತಿಸಂಕ್ರಮಾಯಾಃ ತದಾಕಾರಾಪತ್ತೌ ಸ್ವಬುದ್ಧಿ ಸಂವೇದನಮ್ ||22||

ದ್ರಷ್ಟೃದೃಶ್ಯೋಪರಕ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸರ್ವಾರ್ಥಮ್ ||23||

ತದಸಂಖ್ಯೇಯ ವಾಸನಾಭಿಃ ಚಿತ್ರಮಪಿ ಪರಾರ್ಥಮ್ ಸಂಹತ್ಯಕಾರಿತ್ವಾತ್ ||24||

ವಿಶೇಷದರ್ಶಿನಃ ಆತ್ಮಭಾವಭಾವನಾನಿವೃತ್ತಿಃ ||25||

ತದಾ ವಿವೇಕನಿಮ್ನಂ ಕೈವಲ್ಯಪ್ರಾಗ್ಭಾರಂ ಚಿತ್ತಮ್ ||26||

ತಚ್ಛಿದ್ರೇಷು ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತರಾಣಿ ಸಂಸ್ಕಾರೇಭ್ಯಃ ||27||

ಹಾನಮೇಷಾಂ ಕ್ಲೇಶವದುಕ್ತಮ್ ||28||

ಪ್ರಸಂಖ್ಯಾನೇ‌உಪ್ಯಕುಸೀದಸ್ಯ ಸರ್ವಥಾ ವಿವೇಕಖ್ಯಾತೇಃ ಧರ್ಮಮೇಘಸ್ಸಮಾಧಿಃ ||29||

ತತಃ ಕ್ಲೇಶಕರ್ಮನಿವೃತ್ತಿಃ ||30||

ತದಾ ಸರ್ವಾವರಣಮಲಾಪೇತಸ್ಯ ಙ್ಞಾನಸ್ಯಾನಂತ್ಯಾತ್ ಙ್ಞೇಯಮಲ್ಪಮ್ ||31||

ತತಃ ಕೃತಾರ್ಥಾನಂ ಪರಿಣಾಮಕ್ರಮಸಮಾಪ್ತಿರ್ಗುಣಾನಾಮ್ ||32||

ಕ್ಷಣಪ್ರತಿಯೋಗೀ ಪರಿಣಾಮಾಪರಾಂತ ನಿರ್ಗ್ರಾಹ್ಯಃ ಕ್ರಮಃ ||33||

ಪುರುಷಾರ್ಥಶೂನ್ಯಾನಾಂ ಗುಣಾನಾಂಪ್ರತಿಪ್ರಸವಃ ಕೈವಲ್ಯಂ ಸ್ವರೂಪಪ್ರತಿಷ್ಠಾ ವಾ ಚಿತಿಶಕ್ತಿರಿತಿ ||34||

ಇತಿ ಪಾತಂಜಲಯೋಗದರ್ಶನೇ ಕೈವಲ್ಯಪಾದೋ ನಾಮ ಚತುರ್ಥಃ ಪಾದಃ |