Back

పతంజలి యోగ సూత్రాణి - ౪ (కైవల్య పాదః)

అథ కైవల్యపాదః |

జన్మౌషధిమంత్రతపస్సమాధిజాః సిద్ధయః ||1||

జాత్యంతరపరిణామః ప్రకృత్యాపూరాత్ ||2||

నిమిత్తమప్రయోజకం ప్రకృతీనాంవరణభేదస్తు తతః క్షేత్రికవత్ ||3||

నిర్మాణచిత్తాన్యస్మితామాత్రాత్ ||4||

ప్రవృత్తిభేదే ప్రయోజకం చిత్తమేకమనేకేషామ్ ||5||

తత్ర ధ్యానజమనాశయమ్ ||6||

కర్మాశుక్లాకృష్ణం యోగినః త్రివిధమితరేషామ్ ||7||

తతః తద్విపాకానుగ్ణానామేవాభివ్యక్తిః వాసనానామ్ ||8||

జాతి దేశ కాల వ్యవహితానామప్యాంతర్యాం స్మృతిసంస్కారయోః ఏకరూపత్వాత్ ||9||

తాసామనాదిత్వం చాశిషో నిత్యత్వాత్ ||10||

హేతుఫలాశ్రయాలంబనైఃసంగృహీతత్వాతేషామభావేతదభావః ||11||

అతీతానాగతం స్వరూపతో‌உస్త్యధ్వభేదాద్ధర్మాణామ్ ||12||

తే వ్యక్తసూక్ష్మాః గుణాత్మానః ||13||

పరిణామైకత్వాత్ వస్తుతత్త్వమ్ ||14||

వస్తుసామ్యే చిత్తభేదాత్తయోర్విభక్తః పంథాః ||15||

న చైకచిత్తతంత్రం చేద్వస్తు తదప్రమాణకం తదా కిం స్యాత్ ||16||

తదుపరాగాపేక్షిత్వాత్ చిత్తస్య వస్తుఙ్ఞాతాఙ్ఞాతమ్ ||17||

సదాఙ్ఞాతాః చిత్తవ్ర్త్తయః తత్ప్రభోః పురుషస్యాపరిణామిత్వాత్ ||18||

న తత్స్వాభాసం దృశ్యత్వాత్ ||19||

ఏక సమయే చోభయానవధారణమ్ ||20||

చిత్తాంతర దృశ్యే బుద్ధిబుద్ధేః అతిప్రసంగః స్మృతిసంకరశ్చ ||21||

చితేరప్రతిసంక్రమాయాః తదాకారాపత్తౌ స్వబుద్ధి సంవేదనమ్ ||22||

ద్రష్టృదృశ్యోపరక్తం చిత్తం సర్వార్థమ్ ||23||

తదసంఖ్యేయ వాసనాభిః చిత్రమపి పరార్థమ్ సంహత్యకారిత్వాత్ ||24||

విశేషదర్శినః ఆత్మభావభావనానివృత్తిః ||25||

తదా వివేకనిమ్నం కైవల్యప్రాగ్భారం చిత్తమ్ ||26||

తచ్ఛిద్రేషు ప్రత్యయాంతరాణి సంస్కారేభ్యః ||27||

హానమేషాం క్లేశవదుక్తమ్ ||28||

ప్రసంఖ్యానే‌உప్యకుసీదస్య సర్వథా వివేకఖ్యాతేః ధర్మమేఘస్సమాధిః ||29||

తతః క్లేశకర్మనివృత్తిః ||30||

తదా సర్వావరణమలాపేతస్య ఙ్ఞానస్యానంత్యాత్ ఙ్ఞేయమల్పమ్ ||31||

తతః కృతార్థానం పరిణామక్రమసమాప్తిర్గుణానామ్ ||32||

క్షణప్రతియోగీ పరిణామాపరాంత నిర్గ్రాహ్యః క్రమః ||33||

పురుషార్థశూన్యానాం గుణానాంప్రతిప్రసవః కైవల్యం స్వరూపప్రతిష్ఠా వా చితిశక్తిరితి ||34||

ఇతి పాతంజలయోగదర్శనే కైవల్యపాదో నామ చతుర్థః పాదః |